یونان طی دهه‌های اخیر با موج‌های متعددی از مهاجرت و پناهندگی روبه‌رو شده است. از دهه ۱۹۹۰ تا کنون، این کشور به مقصدی برای پناهجویان و مهاجرانی از کشورهای مختلف، به ویژه از مناطق جنگ‌زده تبدیل شده است. این تحولات، نیاز به ادغام اجتماعی و اقتصادی این گروه‌ها را به یکی از اولویت‌های اصلی دولت و سیاست‌گذاران تبدیل کرده است. مؤسسه دیانِئوسیس، به عنوان یکی از مراکز تحقیقاتی پیشرو در یونان، از سال ۲۰۱۶ تاکنون مجموعه‌ای از پژوهش‌ها و تحلیل‌های عمیق درباره وضعیت مهاجران و پناهندگان منتشر کرده است. در این گزارش، به بررسی ابعاد مختلف این موضوع پرداخته و چالش‌ها و فرصت‌های پیش رو را تجزیه و تحلیل می‌کنیم.

نقش کلیدی مهاجران در جامعه یونان

بیش از ۷۵۰ هزار نفر از جمعیت یونان را افرادی با تابعیت کشوری دیگر تشکیل می‌دهند که بخش عمده‌ای از این جمعیت در سال‌های پس از ۱۹۹۰ وارد این کشور شده‌اند. این مهاجران در چندین موج مختلف و تحت شرایط گوناگون به یونان آمده‌اند. با این حال، سیاست‌های ادغام مهاجران در یونان، تا به امروز اغلب پراکنده و ناکافی بوده است. آنجلوس ترامونتانیس، محقق برجسته در این زمینه، بر این باور است که در ۱۵ سال گذشته، تلاش‌های صورت گرفته در حوزه‌های کلیدی همچون بازار کار، اعطای تابعیت، آموزش و مشارکت مدنی، کافی نبوده و نیاز به بازنگری و تقویت دارند.

ترامونتانیس در تحلیل خود به این نکته اشاره می‌کند که ادغام مهاجران در بازار کار و همچنین ارائه خدمات آموزشی به آن‌ها باید اولویت‌های اصلی دولت باشد. در غیر این صورت، انسجام اجتماعی در بلندمدت با چالش‌های جدی روبه‌رو خواهد شد. از سوی دیگر، اعطای تابعیت به مهاجران به‌ویژه آن‌هایی که سال‌ها در یونان زندگی کرده و در جامعه ادغام شده‌اند، می‌تواند به تقویت احساس تعلق آن‌ها به کشور میزبان کمک کند.

آمارها و روندهای مهاجرتی: وضعیت کنونی مهاجران در یونان

طبق آمار دیانِئوسیس، اکثر مهاجرانی که امروزه در یونان زندگی می‌کنند، پس از سال ۱۹۹۰ وارد این کشور شده‌اند. موج‌های مختلف مهاجرت به یونان تحت تأثیر عوامل متعددی از جمله جنگ، بحران‌های اقتصادی و نابرابری‌های اجتماعی در کشورهای مبدأ شکل گرفته است. اما علی‌رغم حضور این جمعیت عظیم، سیاست‌های ادغام مهاجران در یونان هنوز به شکل جامع و کارآمد اجرا نشده‌اند.

یکی از مسائل اصلی، شرایط نامناسب کاری برای مهاجران است. بر اساس آمار ارائه شده، بیش از ۸۴ درصد از مهاجران شاغل در یونان در مشاغل غیررسمی و بدون بیمه مشغول به کار هستند. این شرایط به ویژه برای مهاجران تازه‌وارد که از دسترسی به منابع مالی و حمایت‌های اجتماعی محروم هستند، مشکلات بسیاری ایجاد می‌کند. همچنین، مسائل زبانی و عدم دسترسی به آموزش‌های کافی، از دیگر موانع جدی در مسیر ادغام مهاجران در جامعه یونان به شمار می‌رود.

فرصت‌های اقتصادی و اجتماعی: نقشی برای مهاجران در آینده یونان

در شرایطی که یونان با چالش‌های عمده‌ای همچون پیری جمعیت و بحران‌های اقلیمی مواجه است، مهاجران می‌توانند به عنوان یک منبع ارزشمند برای رشد اقتصادی و بهبود وضعیت اجتماعی کشور ایفای نقش کنند. دیمیتریس خریستوپولوس، استاد علوم سیاسی، در تحلیل خود تأکید می‌کند که ادغام موفق مهاجران نه تنها به افزایش انسجام اجتماعی کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به عنوان یک عامل کلیدی در تقویت نیروی کار و اقتصاد کشور عمل کند.

بر اساس داده‌های دیانِئوسیس، بیش از نیمی از مهاجران قدیمی که اکنون در یونان زندگی می‌کنند، دارای مدرک تحصیلات دانشگاهی هستند. این امر نشان می‌دهد که با ایجاد فرصت‌های مناسب، مهاجران می‌توانند نقش مثبتی در بهبود کیفیت نیروی کار کشور داشته باشند. علاوه بر این، مهاجران با خود فرهنگ‌ها، زبان‌ها و تجربه‌های متنوعی به همراه می‌آورند که می‌تواند به غنای فرهنگی و اجتماعی یونان کمک کند.

نگرش‌های اجتماعی نسبت به مهاجران و پناهندگان: شکاف در دیدگاه‌ها

با وجود اهمیت ادغام مهاجران برای آینده اقتصادی و اجتماعی یونان، نگرش‌های اجتماعی در این زمینه همچنان متفاوت است. بر اساس نظرسنجی دیانِئوسیس، ۷ نفر از هر ۱۰ نفر از مردم یونان معتقدند که دولت باید در مدیریت جریان‌های مهاجرتی سخت‌گیرتر عمل کند. این نگرش، به ویژه در سال‌های اخیر و با افزایش فشارهای مهاجرتی به دلیل بحران‌های جهانی، شدت گرفته است. با این حال، ۶ نفر از هر ۱۰ نفر بر این باورند که خروج مهاجران از کشور به اقتصاد یونان آسیب می‌زند و پذیرش مهاجران باید بر اساس نیازهای اقتصادی کشور ادامه یابد.

یکی از نکات قابل توجه در این نظرسنجی این است که ۸۰ درصد از مردم یونان پیش‌بینی می‌کنند که در ده سال آینده، کشورشان به یک مقصد برای مهاجران از کشورهای مختلف تبدیل خواهد شد. اما در حالی که ۵۶ درصد از مردم نگرشی مثبت نسبت به پناهندگان دارند، تنها ۴۰ درصد همین احساس را نسبت به مهاجران دارند. این شکاف در دیدگاه‌ها، چالشی جدی برای سیاست‌گذاران در حوزه مهاجرت و ادغام اجتماعی ایجاد می‌کند.

پیشنهادات برای آینده: بازبینی سیاست‌های مهاجرتی

مؤسسه دیانِئوسیس در گزارش‌های خود، توصیه‌هایی برای بازبینی سیاست‌های مهاجرتی در یونان ارائه داده است. خریستوپولوس در تحلیل خود بر لزوم بازبینی اساسی در سیاست‌های مهاجرتی تأکید می‌کند و معتقد است که یونان باید با بیشترین توافقات سیاسی و کمترین ایدئولوژی‌ها، به بازنگری و بهبود سیاست‌های ادغام بپردازد. او ترکیب عدم تحرک و تمرکز یک‌جانبه بر پیشگیری از ورود مهاجران را نه تنها موجب تضعیف کرامت انسانی، بلکه تهدیدی برای انسجام اجتماعی کشور می‌داند.

بعد اروپایی مهاجرت: نقشی برای اتحادیه اروپا

در سطح اروپا نیز مسئله مهاجرت به یکی از موضوعات محوری تبدیل شده است. در ماه مه سال جاری، رهبران اتحادیه اروپا پیمان جدیدی را برای مدیریت جریان‌های پناهندگی و مهاجرت امضا کردند. این پیمان ۱۴۰۰ صفحه‌ای که نتیجه سال‌ها مذاکره و بحث بود، به عنوان چارچوبی جدید برای مدیریت بحران‌های مهاجرتی در اروپا عمل می‌کند. ماریا گاوونلی، استاد حقوق و مدیر کل مؤسسه ELIAMEP، در تحلیل خود از این پیمان، نقاط قوت و ضعف آن را بررسی کرده و تأکید می‌کند که اجرای موفق این سیاست‌ها نیازمند همکاری گسترده‌تر کشورهای اروپایی است.

پیش‌بینی آینده: سیاست‌های جدید و انتظارات از جامعه یونان

یونان در مواجهه با چالش‌های جدی در حوزه مهاجرت و ادغام اجتماعی قرار دارد، اما هم‌زمان فرصت‌های بسیاری نیز پیش روی این کشور است. با توجه به تهدیدات ناشی از بحران‌های جمعیتی و اقتصادی، مهاجران و پناهندگان می‌توانند به عنوان یک نیروی مثبت در تقویت اقتصاد و جامعه یونان ایفای نقش کنند.

اما برای تحقق این هدف، نیاز به بازبینی جدی در سیاست‌های مهاجرتی و ادغام اجتماعی وجود دارد. دولت و سیاست‌گذاران یونان باید به‌جای تمرکز صرف بر جلوگیری از ورود مهاجران، به دنبال ایجاد راهکارهای جامع برای ادغام موفق آن‌ها در جامعه باشند. این امر نه تنها به بهبود وضعیت مهاجران کمک می‌کند، بلکه در بلندمدت به تقویت انسجام اجتماعی و توسعه اقتصادی کشور نیز منجر خواهد شد.

درنهایت می توان گفت، ادغام مهاجران و پناهندگان در یونان با چالش‌ها و موانع جدی روبه‌رو است. با این حال، با توجه به داده‌ها و تحقیقات دیانِئوسیس، مشخص است که فرصت‌های بسیاری نیز برای بهبود وضعیت اجتماعی و اقتصادی کشور از طریق ادغام موفق این گروه‌ها وجود دارد. یونان باید با بازبینی سیاست‌های مهاجرتی و ایجاد شرایط مناسب برای مهاجران، مسیر جدیدی برای تضمین آینده‌ای پایدار و پر رونق برای همه ساکنان خود ایجاد کند.